निता जिसी/ विश्वमा करिब २.४ अर्ब महिलालाई पुरुष सरह आर्थिक अधिकार छैन, विश्व बैङ्कका अनुसार , नेपालमा १५ लाखभन्दा बढी घरेलु कामदार छनन् । जसले कुल रोजगारीको २२ प्रतिशत प्रतिनिधित्व गर्छन् । सन् २०१७/१८ को श्रम शक्ति सर्वेक्षण अनुसार नेपालमा करिब १.०१ मिलियन गैर कृषि र ५५४,६०६ कृषि घरेलु कामदार थिए ।
ILO र WIEGO द्वारा २०१९ मा गरिएको एक अध्ययनले देखाउँछ कि संसारभर २६० मिलियन भन्दा बढी घरमा आधारित कामदारहरू छन्, जसले विश्वव्यापी कार्यदलको ८% प्रतिनिधित्व गर्दछ । यी २६० मिलियन मध्ये,१४७ मिलियन ५७ प्रतिशत महिला छन् । दक्षिण एसियाका चार देश बङ्गलादेश, भारत, नेपाल र पाकिस्तानमा मात्र ६ करोड ७० लाखभन्दा बढी घरेलु कामदार रहेको अनुमान छ । लाखौँ अझै पनि छायामा छन् र राष्ट्रिय तथ्याङ्कमा लेखा विहीन छन् ।
नेपाल टाइम्सका अनुसार देशका कारागारमा २४ हजार ५१२ कैदी छन्; १,५२८ महिला छन्। नेपालको कारागारमा रहेका अधिकांश महिला गरिब र अशिक्षित छन् । धेरै आदिवासीहरू छन् र अरूहरू अछुत जातका सदस्य हुन सक्छन् ।

बजारमा सस्तो चाइनिज प्लास्टिक बेबी कपडाहरू र भारतीय आयातहरू बजारमा बेचिन्छन्, म साँच्चै र साँच्चै कोक्रोमा स्थानीय बेबी कपडाको ब्रान्डबाट प्रेरित छु, हामीले उत्पला भ्रमण गर्दा हाम्रो बच्चाको लागि कोक्रोमा बौद्धमा यो ब्रान्ड किनेका थियौँ। क्याफे र कर्म कफी हब केही समय पछि हामी कोक्रोमा ब्रान्डकी संस्थापक रेवन्ती गुरुङसँग जोडियौँ, हामीले यस ब्रान्डको गहिरो कथालाई उजागर गर्ने मौका पायौँ, म प्रेरित छु, उत्साहित छु जहाँ कैदीहरूलाई रँगाई र बुनाएको तालिम दिइन्छ, तिनीहरूको सीप तिनीहरूले रिलेज गर्दा उपयोग गर्न सक्छन्, साथै तिनीहरूले आफ्नो कामको लागि भुक्तानी प्राप्त गर्न सक्छन् र तिनीहरूले आफ्नो समय सेवा गर्दा आफ्नो परिवारको लागि बहुमूल्य आम्दानी प्रदान गर्न सक्छन्, तिनीहरूले कपडा निर्माण गर्दा शून्य फोहोर नीति छ, अधिकांश भाग १००% कैदीहरूले बुनेको कपास हो ।

मेरो श्रीमान् गजेन्द्र मल्ल जो सावा नेपालद्वारा गाउँको क्याफेका महाप्रबन्धक थिए, सधैँ घरमा काम गर्ने कामदारहरूलाई प्रेरणा दिन्छन्, सवा नेपालसँग ४५००० भन्दा बढी महिलाहरूको बलियो सञ्जाल छ, सौभाग्यवश म उहाँसँग वर्षौँ अघि अपरेसन म्यानेजरको रूपमा काम गरिरहेको थिएँ, अन्ततः मैले महिला सशक्तीकरण सिर्जना गरेँ। उत्पादनहरू, कहिलेकाहीँ उत्पादनहरू प्याकिङ फोकस, खाद्य प्रशोधन उत्पादनहरू र सेवाहरू बनाउने प्रक्रियामा पिछडिएका महिलाहरूलाई संलग्न गराउने, महिलाहरूले आफ्नो ज्ञान र सीपहरू अमूर्त र मूर्त तर सकारात्मक नतिजाको माध्यमबाट महत्वपूर्ण योगदान गर्न सक्छन् भनेर प्रमाणित गरिसकेको छ । यस दीपावलीको अवशरमा जम्प सुटको १० प्रतिशत छुट प्रदान गरिएको छ । अहिले विदेशबाट पनि माग आएको छ । आगामी दिनमा नाना चाचाले रैथाने खाद्य वस्तु बेसार र शुद्ध चुकको पनि निर्यात गर्ने योजना बनाएको छ ।